ENDOKRYNOLOGIA

jest dziedziną medycyny zajmującą się gruczołami wydzielania wewnętrznego czyli gruczołami wydzielającymi hormony. Hormony są to cząsteczki będące w sensie informacyjnym sygnałami odbieranymi przez inne komórki, posiadające specyficzne dla tych hormonów receptory. Zadaniem układu hormonalnego jest utrzymywanie homeostazy, czyli równowagi organizmu za pomocą hormonów, stężenia których określane są przez organizm dzięki istnieniu między nimi precyzyjnych sprzężeń zwrotnych ujemnych lub dodatnich. Układ hormonalny kontroluje także procesy starzenia się organizmu. Hormony produkowane przez układ hormonalny współdecydują o tym, czy czujemy się młodzi i sprawni, czy czujemy się zdrowi i szczęśliwi. Endokrynolog jest zatem lekarzem zajmującym się terapią chorób wynikających z nadmiernego lub niedostatecznego wydzielania hormonów przez takie gruczoły wydzielania wewnętrznego jak np.: przysadka mózgowa, nadnercza, tarczyca, przytarczyce, jajniki oraz jądra. Ponadto endokrynolog zajmuje się także zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej odpowiedzialnymi za osteoporozę lub osteomalację.

Przysadka mózgowa (2)
To gruczoł średnicy 1 cm, położony w zagłębieniu kostnym podstawy czaszki, zwanym siodełkiem tureckim. Połączony jest szypułą z podwzgórzem, strukturą mózgu leżącą powyżej przysadki a odpowiedzialną za syntezę hormonów pobudzających (tzw. liberyn) i hamujących pracę przysadki mózgowej (tzw. statyn). W bezpośrednim sąsiedztwie szypuły przysadki znajduje się skrzyżowanie nerwów wzrokowych. Przysadka mózgowa zbudowana jest z płata przedniego wydzielającego do krwi hormony (tzw. tropowe) tj.: ACTH - pobudzający pracę nadnerczy, TSH - pobudzający pracę tarczycy, FSH i LH - pobudzające pracę jajników lub jąder, HGH - czyli hormon wzrostu regulujący wiele procesów metabolicznych organizmu, PRL - zwana prolaktyną, decydująca o produkcji przez kobietę mleka, i in. Hormony te sterują pracą ww. gruczołów hormonalnych na obwodzie, czyli nadnerczy, gonad, tarczycy i. in. Drugą częścią przysadki jest jej płat tylny, wydzielający Wazopresyne i Oxytocynę, hormony, które dotarły do przysadki bezpośrednio z podwzgórza, transportowane w wypustkach nerwowych jego neuronów. Wazopresyna reguluje gospodarkę wodną organizmu, a Oxytocyna jest hormonem powodującym wydzielanie mleka poprzez kurczenie przewodów mlekowych oraz hormonem kurczącym mięsień macicy. Obecny jest jeszcze płat pośredni przysadki produkujący MSH - melanotropinę, decydującą m.in. o stopniu pigmentacji ciała człowieka. Narządem koordynującym pracę układu hormonalnego i decydującym o biorytmach człowieka jest szyszynka (1)

Gruczoł tarczowy (3)
Tarczyca położona jest na szyi. Zbudowana jest z pęcherzyków produkujących dwa hormony zawierające atomy jodu, tj.: T3 (trójjodotyroninę) i T4 (tyrozynę). Tyrozyna stanowi 95% syntetyzowanych hormonów. Brak jodu decyduje o niedomodze tego gruczołu. Niedoczynność tarczycy jest przyczyną np. nadmiernej senności i spowolnienia procesów matabolicznych organizmu. Nadczynność tarczycy prowadzi natomiast do objawów hypermetabolizmu np.: chudnięcia, nadpobudliwości, wzrostu częstości akcji serca, wzmożonej potliwości. Trzecim hormonem tarczycy, produkowanym przez tzw. komórki przypęcherzykowe tarczycy jest Kalcytonina, uczestnicząca w regulacji gospodarki wapniowej organizmu. Jeśli poziom wapnia we krwi jest za wysoki, Kalcytonina pomaga uzyskać jego wyrównanie poprzez wprowadzanie jonów wapnia do komórek organizmu.

Gruczoły przytarczycowe (3)
Są to cztery małe gruczoły położone na tylnej ścianie tarczycy. Wydzielają PTH - czyli tzw. Parahormon, odpowiedzialny podobnie jak Kalcytonina, za utrzymywanie prawidłowego poziomu wapnia w organizmie. PTH jest wydzielany w odpowiedzi na spadek stężenia wapnia we krwi i powoduje normalizację jego stężenia kosztem zmniejszenia zawartości wapnia w kościach. Jego stały nadmiar prowadzi do osteoporozy i łamliwości kości. Niedobór PTH decyduje o zbyt niskim stężeniu wapnia we krwi, powodując występowanie tężyczkowych napadów skurczów mięśni.

Gruczoły nadnerczowe (5)
Położone są na górnych biegunach nerek. Kora nadnercza i jego rdzeń wydzielają różne grupy hormonów. Trzy warstwy części korowej wydzielają w kolejności od najbardziej zewnętrznej:

grupę mineralokortykoidów (np. Aldosteron) - odpowiedzialną za regulacje gospodarki wodno- elektrolitowej;

grupę glikokortykoidów (np. Cortysol) - odpowiedzialną m. in. za metabolizm białek, lipidów i węglowodanów, a także za wpływ na procesy odpornościowe organizmu, na ciśnienie krwi i jej krzepnięcie;

grupę androgenów i nadnerczowych (np. DHEAs) - odpowiedzialną za współdziałanie z hormonami jąder i jajników w procesach maskulinizacji organizmu, zauważalnych zwłaszcza w sytuacji gdy wraz z wiekiem spada aktywność wydzielnicza gonad. Część rdzeniowa nadnerczy wydziela epinephrynę (zwaną też adrenaliną) i norepinephryne w odpowiedzi na pobudzenie, pod wpływem stresu, współczulnego układu nerwowego. Zaburzenia pracy nadnerczy manifestują się bardzo różnorodnymi w sensie objawowym zespołami chorobowymi dotyczącymi m.in. nieprawidłowości w zakresie ciśnienia krwi, wagi ciała oraz owłosienia.

Jądra (8)
Produkują androgeny gonadalne, odpowiedzialne za proces spermatogenezy, rozwój zewnętrzych cech płciowych oraz za zmiany anaboliczne dotyczące wzrostu, owłosienia ciała i jego budowy.

Jajniki (7)
Produkują głownie estrogeny i progesteron niezbędne dla owulacji, a w przypadku zapłodnienia, dla prawidłowego rozwoju ciąży. Warunkują one prawidłową, kobiecą budowę ciała, rozwój gruczołów piersiowych oraz rozwój wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych kobiety. Jajniki wydzielają także niewielkie ilości androgenów, m.in. testosteronu.